Ook binnen muziekindustrie kritiek op DRM en Apple

Niet iedereen in de muziekindustrie zit te wachten op digital rights management. Sommige platenmaatschappijen, zoals PIAS, willen alleen DRM-vrije mp3'tjes verkopen. En de kritiek vanuit de muziekwereld op de beperkingen die Apple aan consumenten en muziekaanbieders oplegt zwelt aan.

De harde cijfers over het massale gebruik van peer-to-peernetwerken om gratis muziek te downloaden die onderzoeksbureau GfK vrijdag presenteerde tijdens het Noorderslag Seminar in Groningen deden de Nederlandse muziekindustrie nog maar eens beseffen dat behoefte om via internet muziek te downloaden enorm is, maar dat legale downloadsites nog altijd niet aantrekkelijk genoeg zijn voor het merendeel van de internetters.

Maar liefst driehonderdduizend Nederlanders zijn dagelijks actief op p2p-netwerken met illegaal muziekaanbod, schat GfK op basis van metingen op de netwerken van eMule, eDonkey, Overnet en BitTorrent. "Daarmee meten we ongeveer tachtigprocent van het p2p-aanbod," aldus Laurens van den Oever, senior entertainment business manager van GfK Benelux. Dit jaar schat GfK het aantal muziekbestanden dat zonder betaling via internet wordt uitgewisseld op 160 miljoen. Tegelijkertijd zal het aantal legale downloads op 10 miljoen stuks uitkomen. Tegenover elk gekocht liedje staan zestien illegaal aangeboden downloads, aldus GfK.

Anti-DRM
Een van de redenen waarom legale downloadsites weerzin oproepen zijn de beperkingen in het gebruik van de gekochte muziekbestanden. Zo zei een van de seminardeelnemers gefrustreerd: "In iTunes kan ik tracks niet eens meer kopiëren naar een andere speler of software." Sommige platenmaatschappijen, zoals het middelgrote Play It Again Sam (PIAS), zien al af van de door muziekliefhebbers gehate kopieerbeveiliging. De digitale distributeur Vital Pias van de platenmaatschappij heeft geen kopieerbeveiliging op de mp3-bestanden die online te koop zijn.

Dat was een bewuste keuze, vertelde Marcel Mertens, digital rights manager van Vital Pias. "Muziek waar je voor hebt betaald kan je nu soms niet eens afspelen op een andere computer of muziekspeler. Je kan dat de consument niet uitleggen. Bovendien is de technische drempel die wordt opgeworpen door DRM nog altijd voor de meeste mensen te hoog. Ik was eens een kwartier bezig met het uitleggen van een kennis hij hoe software moest installeren om een gekocht cd'tje te kunnen beluisteren op zijn computer. Dat kan gewoon niet de bedoeling zijn," aldus Mertens.

Niet blij met Apple
Langzaam neemt in de muziekwereld de kritiek op Apple toe. "Apple heeft de iTunes Music Store alleen voor het verkopen van de iPod en legt daarom steeds meer beperkingen aan ons op," klonk het meermaals uit de monden van verschillende muziekbobo's tijdens het Noorderslag Seminar. In haar iTunes' online muziek- en videowinkel legt Apple het liefst haar eigen formaat en DRM-beveiliging op, die niet werkt onder veel andere merken MP3-spelers en niet in sommige pc-programma's. Tegelijkertijd spelen Apple's iPod geen Windows Media-bestanden en andere pc-videoformaten af.

Michiel Laan, directeur van de Centrale Discotheek in Rotterdam, tijdens een discussiebijeenkomst: "Toen ik op Download.nl muziek in Windows Media-formaat kocht kon ik die vervolgens niet afspelen op mijn iPod. Dat is maar een voorbeeld van hoe frustrerend legale downloadsites kunnen zijn." De ergernis is bij de muziekindustrie misschien nog groter dan bij de consument, want technologiebedrijven als Apple, internetproviders en telecomaanbieders pakken een steeds groter deel van hun inkomsten van de entertainmentindustrie.

Maar één vuist maken tegen Apple is lastig, weet Wouter Rutten van de NVPI, de Nederlandse vereniging van platenmaatschappijen. "We voeren als platenmaatschappijen op internationaal niveau gesprekken met Apple over dit soort zaken. Maar het is lastig vanwege economische belangen." De platenmaatschappijen zijn immers in zekere zin van Apple afhankelijk voor de inkomsten voor betaalde downloads. Apple heeft naar schattig tachtig procent van de betaalde downloadmarkt in handen. Overigens stelt de online omzet vergeleken met de verkoop van fysieke cd's nog steeds weinig voor.

'Stompzinnige uitvindingen'
Ook individuele muzikanten zijn niet tevreden over Apple, bleek op Noorderslag. Als individuele artiest heeft het geen zin meer je tegenwoordig bij Apple te melden. Het bedrijf laat muzikanten voortaan standaard weten dat ze zich eerst moeten aansluiten bij grote distributiecollectieven, die minder voordelig zijn voor de artiest. In dit gat duiken nieuwe, onafhankelijke downloadwinkels zoals TuneTribe, Karmadownload, Playlouder, Bleep en nog tientallen anderen.

William Haighton van TuneTribe ziet ook niets in DRM: "De muziekindustrie is volgens mij de branche bij uitstek die telkens weer met stompzinnige uitvindingen komt om iets te beschermen of te beveiligen wat helemaal niet kan. We moeten het positief zien. Mensen downloaden toch wel gratis, dat houd je nooit tegen. Laten we eerst nou eens voor elkaar krijgen dat de gemiddelde consument begrijpt dat hij niet meer naar een winkel hoeft om muziek te kopen, maar dat hij dat ook per computer of mobiel muziek kan kopen. En laten we ervoor zorgen dat de consument dat op een gemakkelijke manier kan doen."

De Centrale Discotheek Rotterdam (CDR) verleidt jongeren op een ander manier tot online kopen van muziek: met een gratis voorproefje. Vanaf afgelopen zaterdag kunnen internetters op Muziekweb.nl gratis het nog niet uitgebrachte album van de onder luisteraars van het urbanradiostation FunX populaire Caribische zanger Ziggi downloaden. Maar de muziekbestanden zijn slechts zeven dagen af te spelen. "Digitaal lenen is een perfecte tussenvorm tussen het illegale gratis internetaanbod en de betaalde downloadsites," vindt CDR-directeur Michiel Laan.

Abonnementen en speellijstjes
Ook ziet de Nederlandse muziekindustrie wel iets in abonnementsmodellen waarbij je voor een vast bedrag per maand onbeperkt muziek via internet kan luisteren. Jeroen Bouwman van platenmaatschappij Universal noemt het Amerikaanse Rhapsody als voorbeeld. "Rhapsody heeft nu al anderhalf miljoen liedjes in de catalogus. Dit soort diensten passen zich perfect aan aan je smaak en je kan kiezen voor allerlei persoonlijke webradiostations. Zeg maar van Beatles-radio tot een station met 'muziek beïnvloed door de Beatles."

Universal Music werkt in Korea mee aan een dienst waarbij je muziek die je leuk vindt aan de bezoekers van je weblog kan laten horen. Die weblogbezoekers kunnen die liedjes vervolgens kopen, online of per sms, vertelt Bouwman. "Muziek maakt steeds meer deel uit van je identiteit en die willen internetters steeds meer uitdragen naar de buitenwereld."

Dat verklaart volgens hem ook de populariteit van websites waar nauwkeurig het luistergedrag van de gebruikers in de gaten wordt gehouden. "Yahoo heeft veel succes met haar streaming radiodienst Launch (dat als sinds 1999 bestaat, red.) Mensen kunnen hun speellijsten delen via XML en RSS, dat willen ze graag." Mede daarom kocht America OnLine (AOL) afgelopen week de muzieksite Webjay.

'Bang voor Last.fm'
Een andere site die muzieksmaken collectief bijhoudt is Last.fm. De site, die zonder al te veel publicteit al bijna een miljoen leden heeft, geeft gebruikers zelf controle over hun muziekstatistieken. Marcel Kampman van het creatieve internetplatform Texelse Boys. "Dit soort ontwikkelingen gaat ten koste van marketingmacht van platenmaatschappijen. Mensen rangschikken muziek nu zelf en het systeem geeft automatisch aanbevelingen van muziek die lijkt op jouw smaak. Je hebt geen dj, radiostation of winkel meer nodig."

"Voor dit soort dingen zijn wij dus bang," reageert Jeroen Bouwman van Universal. "Want het ondermijnt de rol van de platenmaatschappij. Dat doet satellietradio in Amerika ook. Je hebt daar twee aanbieders, XM en Sirius, met elk wel driehonderd kanalen. Zeg maar: een station met hiphop voor jongeren in plattelandsgebieden zonder presentator tot een station met hiphop voor jongeren in steden met presentator. En dan hebben wij hier nog steeds twee pluggers in dienst die nieuwe plaatjes bij dj's moeten promoten. Dat is misschien hopeloos ouderwets. Straks krijg je zestien miljoen muziekredacteuren."